WHAT HAPPENED TO THEM ? ΤΙ ΤΟΥΣ ΣΥΝΕΒΗ;

In the morning of 1 March, Lesvos witnessed the shocking death of at least seven migrants, whose bodies without life jackets, were found by passersby, washed up on the beach of Epano Skala, a neighbourhood of Mytilene, just north of  the centre, on the way to Lesvos´s Reception and Identification Centre, where migrants have been housed in effective detention since the fire that destroyed the notorious Moria camp. While search and rescue operations and investigations have since been deployed over the last days at land and sea to find survivors or other victims, no official report has yet been published by the Greek authorities about the circumstances and cause of their death at sea which remain a mystery. 

Several media outlets already mentioned the hypothesis of another fatal shipwreck of a dinghy trying to reach the European shores in the hope to seek asylum, as the Greek islands have witnessed so often in the past years. However, no official explanations were yet provided and many questions remain unanswered: if those persons arrived on a dinghy from Turkey, where is their boat now ? Were those seven people accompanied by others, as is commonly the case for dinghies crossing from Turkey to Greece ? And if so, where are the others ? Who were these seven people whose lives were taken so unnecessarily?

These questions arise just after the United Nations High Commissioner for Refugees, Filippo Grandi, recently published a statement warning about the increased level of violence and human rights violations documented by their agency at European borders, and in particular at Greece’s land and sea borders with Turkey.

This statement which directly and specifically targets Greece also reveals that “UNHCR has interviewed thousands of people across Europe who were pushed back and reported a disturbing pattern of threats, intimidation, violence and humiliation. At sea, people report being left adrift in life rafts or sometimes even forced directly into the water, showing a callous lack of regard for human life. At least three people are reported to have died in such incidents since September 2021 in the Aegean Sea, including one in January.”

As highlighted by the UNHCR as well as recent major media reports, pushbacks are well documented and have already led to several fatal incidents over the last months. The policy of pushbacks is also shown in UNHCR official numbers: whereas in 2021 arrivals registered in the Greek islands have decreased by 93% compared to 2019, the number of deaths and missing persons have remained the same on average from 2019 to 2021. 

Although the exact circumstances of the death of the seven migrants found on the Lesvos shore this week remain uncertain for now, there is no doubt that their deaths are the direct consequence of the inhumane and dangerous border regime implemented by Greece and the European Union. No person would drown at sea attempting to reach Greece, if legal and safe routes would be available. 

The facility with which legal routes of migration can be established, if there is political will, has been demonstrated by the swiftness with which the Ministry of Migration established procedures for Ukrainian nationals to gain access to Greece via airport or road, who upon entry to Greece are eligible for Temporary Protection by the Asylum Service for one year, and the right to access accommodation, labour and medical care. The establishment of this procedure for Ukrainian nationals has also exposed underlying white supremacy defining European migration policies.

Instead of ensuring that people can safely and legally access refuge and asylum via the Turkish border, Greece has over the last six years focused its efforts on deterring migration of the largely non-white migrants from the global south, at any cost to human life or dignity, through the creation of “hotspots” on the Greek islands. Institutional violence and cruel disregard for the lives of migrants in border regions such as Lesvos have been silently tolerated in the European Union for years, if not directly caused by the European Union’s migration policies such as the EU-Turkey Deal. Given this tacit support, it is no surprise that Greece continues to escalate it’s cruel methods of maintaining its borders, through increased use of pushbacks. A radical reform to European migration policies, that would allow for nondiscriminatory legal and safe routes of migration for all, is needed if we hope to end the ongoing attack against migrants at Europe’s borders, which led to the tragedy we witnessed this week in Lesvos. 

ΤΙ ΤΟΥΣ ΣΥΝΕΒΗ;

Το πρωί της 1ης Μαρτίου, η Λέσβος έγινε μάρτυρας του σοκαριστικού θανάτου τουλάχιστον επτά μεταναστών, τα πτώματα των οποίων βρέθηκαν χωρίς σωσίβια από περαστικούς, ξεβρασμένα στην παραλία της Επάνω Σκάλας, κοντά στο κέντρο της πόλης, στο δρόμο προς το Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης της Λέσβου, όπου οι μετανάστες διαμένουν στην ουσία σε καθεστώς κράτησης μετά την πυρκαγιά που κατέστρεψε τον περιβόητο καταυλισμό της Μόριας. Την ίδια στιγμή που επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης διενεργούνται έκτοτε σε στεριά και τη θάλασσα για τον εντοπισμό επιζώντων ή άλλων θυμάτων, δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί καμία επίσημη έκθεση από τις ελληνικές αρχές σχετικά με τις συνθήκες και τα αίτια του θανάτου τους που παραμένουν μυστήριο. 

Αρκετά μέσα ενημέρωσης έχουν ήδη εκτιμήσει ότι πρόκειται για ένα ακόμη μοιραίο ναυάγιο λέμβου που προσπάθησε να προσεγγίσει τις ευρωπαϊκές ακτές, ένα συχνό φαινόμενο τα τελευταία χρόνια στα ελληνικά νησιά. Ωστόσο, δεν έχουν δοθεί ακόμη επίσημες εξηγήσεις και πολλά ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα: Αν τα άτομα αυτά έφτασαν με λέμβο από την Τουρκία, πού βρίσκεται η λέμβος; Τα επτά αυτά άτομα συνοδεύονταν από άλλα άτομα, όπως συμβαίνει συνήθως σε λέμβους που περνούν από την Τουρκία στην Ελλάδα ; Και αν ναι, πού βρίσκονται; Ποιοι ήταν αυτοί οι επτά άνθρωποι των οποίων η ζωή αφαιρέθηκε τόσο άσκοπα;

Τα ερωτήματα αυτά ανακύπτουν λίγο αφότου ο  Ύπατος Αρμοστής των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, Filippo Grandi, εξέδωσε ανακοίνωση προειδοποιώντας για το αυξημένο επίπεδο βίας και παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που καταγράφει η υπηρεσία του στα ευρωπαϊκά σύνορα, και ειδικότερα στα χερσαία και θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας με την Τουρκία.

Αυτή η δήλωση που στοχεύει ευθέως και συγκεκριμένα την Ελλάδα αποκαλύπτει επίσης ότι “η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες έχει καταγράψει τις μαρτυρίες χιλιάδων ανθρώπων σε όλη την Ευρώπη που απωθήθηκαν και έκαναν αναφορά σε ένα ανησυχητικό μοτίβο απειλών, εκφοβισμού, βίας και εξευτελισμού. Στη θάλασσα, οι άνθρωποι αναφέρουν ότι αφήνονται σε σωσίβιες σχεδίες ή μερικές φορές αναγκάζονται ακόμη και να πέσουν απευθείας στο νερό, κάτι που δείχνει παντελή έλλειψη σεβασμού για την ανθρώπινη ζωή. Τουλάχιστον τρεις άνθρωποι φέρονται να έχουν χάσει τη ζωή τους σε τέτοια περιστατικά από τον Σεπτέμβριο του 2021 στο Αιγαίο Πέλαγος, εκ των οποίων ένας τον Ιανουάριο”.

Όπως τονίζεται τόσο από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, όσο και σε  πρόσφατες αναφορές μεγάλων μέσων ενημέρωσης, η πολιτική των επαναπροωθήσεων είναι καλά τεκμηριωμένη και έχει ήδη οδηγήσει σε αρκετά θανατηφόρα περιστατικά τους τελευταίους μήνες. Η πολιτική των επαναπροωθήσεων αποτυπώνεται και στους επίσημους αριθμούς της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες: ενώ το 2021 οι αφίξεις που καταγράφηκαν στα ελληνικά νησιά έχουν μειωθεί κατά 93% σε σύγκριση με το 2019, ο αριθμός των νεκρών και των αγνοουμένων παρέμεινε ο ίδιος κατά μέσο όρο από το 2019 έως το 2021. 

Παρόλο που οι ακριβείς συνθήκες θανάτου των επτά μεταναστών που βρέθηκαν στην ακτή της Λέσβου αυτή την εβδομάδα παραμένουν προς το παρόν αβέβαιες, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο θάνατός τους είναι άμεση συνέπεια του απάνθρωπου και επικίνδυνου συνοριακού καθεστώτος που εφαρμόζουν η Ελλάδα και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Κανείς άνθρωπος δεν θα πνιγόταν στη θάλασσα προσπαθώντας να φτάσει στην Ελλάδα, αν υπήρχαν νόμιμες και ασφαλείς διαδρομές. 

Η ευκολία με την οποία μπορούν να δημιουργηθούν νόμιμες οδοί μετανάστευσης, αν υπάρχει πολιτική βούληση, αποδείχθηκε από την ταχύτητα με την οποία το Υπουργείο Μετανάστευσης καθιέρωσε διαδικασίες για την πρόσβαση Ουκρανών υπηκόων στην Ελλάδα αεροπορικώς ή οδικώς, οι οποίοι κατά την είσοδό τους στη χώρα δικαιούνται προσωρινή προστασία από την Υπηρεσία Ασύλου για ένα έτος και δικαίωμα πρόσβασης σε στέγαση, εργασία και ιατρική περίθαλψη. Η καθιέρωση αυτής της διαδικασίας για τους Ουκρανούς υπηκόους εξέθεσε επίσης τον τρόπο άσκησης πολιτικής ασύλου με βάση το εθνοτικό ή άλλο υπόβαθρο των αιτούντων άσυλο.

Αντί να διασφαλίσει ότι οι άνθρωποι μπορούν να βρουν ασφαλές καταφύγιο και να έχουν νόμιμη πρόσβαση στο άσυλο, η Ελλάδα τα τελευταία έξι χρόνια έχει επικεντρώσει τις προσπάθειές της στην αποτροπή της μετανάστευσης, με οποιοδήποτε κόστος για την ανθρώπινη ζωή ή αξιοπρέπεια, μέσω της δημιουργίας “hotspots” στα ελληνικά νησιά. Η θεσμική βία και η σκληρή αδιαφορία για τις ζωές των μεταναστών σε παραμεθόριες περιοχές, όπως η Λέσβος, έχουν γίνει σιωπηρά ανεκτές στην Ευρωπαϊκή Ένωση εδώ και χρόνια, ή καλύτερα έχουν ενθαρρυνθεί με συγκεκριμένες μεταναστευτικές πολιτικές της, όπως η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας. Δεδομένης αυτής της σιωπηρής υποστήριξης, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η Ελλάδα συνεχίζει να κλιμακώνει τις σκληρές μεθόδους επιτήρησης των συνόρων της, μέσω της αυξημένης εφαρμογής των επαναπροωθήσεων. Μια ριζική μεταρρύθμιση των ευρωπαϊκών μεταναστευτικών πολιτικών, που θα θεσπίζει νόμιμες και ασφαλείς μεταναστευτικές διαδρομές, χωρίς διακρίσεις, είναι απαραίτητη αν θέλουμε να ελπίζουμε ότι θα τερματιστεί η συνεχιζόμενη επίθεση κατά των μεταναστών στα σύνορα της Ευρώπης, η οποία οδήγησε στην τραγωδία που ζήσαμε αυτή την εβδομάδα στη Λέσβο. 

“Τα ναυάγια στο Αιγαίο δεν είναι ατυχήματα”, Φωτογραφία (Women in Solidarity House – WISH Lesvos): μηνύματα και κεριά στην πλατεία Σαπφούς, Μυτιλήνη, την 1η Μαρτίου 2022, στη μνήμη των ανθρώπων που βρέθηκαν νεκροί σε ακτή της Λεσβου.